Cần phải làm gì để thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển vững bền?

Sau một khoảng thời gian dài đối mặt với nhiều khó khăn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang bước vào một giai đoạn mới với những dấu hiệu phục hồi rõ rệt. Chuyên gia cho rằng, sự phục hồi tích cực của thị trường xuất phát từ sự kết hợp của các chính sách quyết liệt của Chính phủ và sự thay đổi trong nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của các doanh nghiệp phát hành, tổ chức cung cấp dịch vụ và nhà đầu tư.

Trong những năm gần đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã phát triển nhanh chóng, từng bước thiết lập sự cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng ngân hàng. Trong quá trình này, đã xảy ra một số vấn đề như quản lý dòng tiền kém hiệu quả, sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức, cũng như vi phạm trong việc tổ chức phát hành và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp.

Một số tổ chức cung cấp dịch vụ vẫn chưa tuân thủ và thực hiện đạo đức nghề nghiệp một cách tốt, tận dụng uy tín và mối quan hệ sẵn có để thu hút người dân đầu tư vào trái phiếu mà không cung cấp đủ thông tin về trái phiếu doanh nghiệp và tư vấn đầy đủ về sản phẩm tiết kiệm linh hoạt.

Chất lượng của các nhà đầu tư, đặc biệt là cá nhân, vẫn còn thấp, kiến thức về tài chính hạn chế và khả năng phân tích rủi ro hạn chế. Nhiều người mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao mà không có kiến thức sâu rộng về nó. Mặc dù Luật Chứng khoán và các Nghị định hướng dẫn đã quy định rằng chỉ có nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nhưng vẫn có nhiều nhà đầu tư cá nhân vi phạm quy định này để được coi là nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Trước tình hình này, Chính phủ đã đưa ra nhiều hướng dẫn để ổn định kinh tế tổng cộng, điều hành linh hoạt giữa chính sách tài khóa và tiền tệ, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc khôi phục hoạt động sản xuất và kinh doanh, đảm bảo có đủ tiền để trả nợ nói chung và trái phiếu doanh nghiệp nói riêng. Bộ Tài chính đã ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP vào ngày 19/7/2023 để tạm hoãn thi hành một số quy định của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP, giúp doanh nghiệp có thời gian xử lý các khó khăn trước mắt liên quan đến trái phiếu, giúp giảm áp lực thanh khoản và khôi phục niềm tin vào thị trường. Từ Quý II/2023, hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội đã chính thức hoạt động, giúp tăng cường tính thanh khoản cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp và tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của thị trường này.

Chính phủ và các Bộ, ngành khác cũng đã đưa ra nhiều chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm cải cách thủ tục hành chính, giải quyết vướng mắc pháp lý trong các dự án bất động sản, và hỗ trợ ngân hàng thương mại trong việc giãn cách thời gian trả lãi và gốc đối với khách hàng gặp khó khăn. Tất cả những điều này đã đóng góp vào việc cải thiện tình hình thị trường trái phiếu doanh nghiệp kể từ Quý II/2023, với sự tăng trưởng trong khối lượng phát hành, đạt 139,4 nghìn tỷ đồng đến hết tháng 9/2023.

Sau khi các chính sách được ban hành đồng bộ, công tác tuyên truyền về thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục được Bộ Tài chính tăng cường. Nhờ đó, nhận thức và ý thức về tuân thủ pháp luật của cả doanh nghiệp phát hành và tổ chức cung cấp dịch vụ đã có những thay đổi tích cực, họ hiểu rõ hơn về trách nhiệm và nghĩa vụ của họ khi tham gia vào thị trường. Điều này đã làm cho thị trường trở nên minh bạch hơn và có sự phát triển bền vững hơn.

Mặc dù thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã bắt đầu thấy sự cải thiện, các cơ quan quản lý vẫn tiếp tục cảnh báo nhà đầu tư về tầm quan trọng của tuân thủ quy định pháp luật trong hoạt động mua bán trái phiếu doanh nghiệp (TPDN). Đặc biệt, TPDN riêng lẻ là một sản phẩm tài chính chỉ dành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Những người muốn mua và giao dịch TPDN cần phải tiếp cận đầy đủ hồ sơ phát hành, đánh giá mức độ rủi ro, và chịu trách nhiệm đối với quyết định đầu tư của họ.

Trong thời gian gần đây, đã có một số vi phạm pháp luật liên quan đến phát hành TPDN bởi các doanh nghiệp như Tập đoàn Tân Hoàng Minh và Vạn Thịnh Phát, gây ra sự lo ngại trên thị trường TPDN. Ngân hàng thương mại, trong một số trường hợp, đã sử dụng danh tiếng của họ và danh sách khách hàng tiết kiệm để “giới thiệu” trái phiếu, mời nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu mà không cung cấp đầy đủ thông tin. Điều này đã dẫn đến việc những người gửi tiền không nhận ra rằng họ đang đầu tư vào trái phiếu, không phải tiền gửi tiết kiệm linh hoạt. Các vụ việc này thậm chí đã xảy ra mà không có sự giao tiếp trực tiếp giữa nhà đầu tư và công ty chứng khoán, chỉ thông qua nhân viên ngân hàng, và người gửi tiền chỉ nhận ra sau khi đã thanh toán và nhận lại hồ sơ sau một thời gian.

Các vụ vi phạm như trên đang được các cơ quan chức năng điều tra để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Đối với TPDN liên quan đến Tập đoàn Tân Hoàng Minh, cơ quan cảnh sát điều tra đã công bố kết luận điều tra, và doanh nghiệp đã đồng ý nộp tiền để khắc phục hậu quả. Với TPDN liên quan đến Vạn Thịnh Phát, cơ quan cảnh sát điều tra của Bộ Công an đang tích cực mở rộng điều tra và thu hồi tài sản bị chiếm đoạt để khắc phục hậu quả.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cá nhân thường chỉ quan tâm đến lãi suất cao mà không đánh giá các rủi ro khi mua trái phiếu, hoặc họ không hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm của họ cũng như của doanh nghiệp và tổ chức phân phối trái phiếu. Điều này đã gây ra rủi ro cho nhà đầu tư.

Để đảm bảo thị trường TPDN phát triển bền vững và tránh những vụ vi phạm tương tự, cơ quan quản lý vẫn đang cảnh báo nhà đầu tư về tầm quan trọng của tuân thủ quy định pháp luật trong hoạt động mua bán trái phiếu doanh nghiệp. Các nhà đầu tư cần có hiểu biết đầy đủ về quy định pháp luật, tiếp cận thông tin đầy đủ về doanh nghiệp phát hành và trái phiếu, đánh giá kỹ tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành, và chịu trách nhiệm đúng mức độ rủi ro của quyết định đầu tư của họ.

Để thúc đẩy thanh khoản trên thị trường TPDN và tăng tính minh bạch, Bộ Tài chính đã đưa hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ vào vận hành, nhưng chỉ cho phép các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia giao dịch. Trước khi mua trái phiếu, nhà đầu tư phải ký cam kết đã tiếp cận đầy đủ thông tin và tỷ lệ lợi nhuận liên quan.

Theo Bộ tài chính.